Hoveniers en tuineigenaren grijpen nog steeds terug op bloeiende beplanting bij het sfeervol maken van de tuin. Alleen voor het groene geraamte wordt uitgeweken naar bladplanten. Maar blad geeft net zoveel effect als bloei en bovendien gedurende een langere periode van het jaar.

Bladplant

Elke plant heeft blad, maar niet elke plant is een bladplant. De term ‘bladplant’ duidt er uitsluitend op dat de bladeren van een plant een bepaalde sier- of attentiewaarde hebben. Die attentiewaarde kan liggen in de vorm, het formaat, de kleur(en), de textuur en/of de geur van het blad. Een bladplant is dus niets anders dan een plant met blad dat op een of andere manier de zintuigen streelt. Dit zegt niets over de bloei van de plant. Een bladplant kan naast het opvallende blad ook best een opvallende bloei hebben, zoals Geranium macrorrhizum en Ligularia przewalskii.

Attentiewaarde(n)

Mensen registreren eerder datgene wat afwijkt van de norm dan de norm zelf. De waarde van bladplanten wordt bepaald door de exclusiviteit van de eigenschap(pen) van het blad. Het is om die reden dat het ene blad meer attentiewaarde heeft dan het andere. Neem bijvoorbeeld de vorm van het blad. De ronde bladvorm komt minder vaak voor dan de eivorm. Dit maakt dat rond blad een grotere attentiewaarde heeft dan eivormig blad. Hetzelfde geldt voor diep ingesneden tot samengesteld blad. Deze komen ook minder vaak voor dan niet ingesneden, enkelvoudig blad en zijn daardoor aantrekkelijker. Bladeren groter dan 20 cm of kleiner dan 5 cm in doorsnede zie je ook minder, net als bontbladige. Ook deze vallen onder de ‘exclusiviteitregel. Al valt over de exclusiviteit van bontblad te twisten nu er van bijna alle planten een bontbladige cultivar is te verkrijgen. Bij de textuur van het blad speelt naast het exclusieve ook de ‘tastzin’ een rol in de attentiewaarde. Zo vragen bijvoorbeeld zachtbehaarde en stekelige bladeren erom aangeraakt te worden. Je wilt gewoon weten hoe zacht ze aanvoelen en hoe scherp de stekels zijn.

Veelzijdig

Bladplanten zijn minstens zo veelzijdig in het gebruik als ‘bloemplanten’. Je kunt ruimtelijke effecten creëren door groot en klein blad of licht en donker blad te combineren. Donkere plekken lichten op door glanzend of licht gevlekt blad. Je kan naar smaak contrasten aanbrengen door de verschillende bladvormen, formaten en kleuren met elkaar en met de verharding te combineren. Je kunt het kleurenschema van de bloemplanten versterken en ondersteunen met herhaling en ritme, de sfeer van de standplaats versterken of juist verzwakken, of met geur mensen de tuin inlokken en ze vervolgens met vorm en textuur verleiden om de tuin verder te exploreren. Maar dat is nog niet het einde aan de veelzijdigheid van bladplanten. Het is met bladplanten veel eenvoudiger dan met bloemplanten om een jaarrond interessante tuin voor blinden en slechtzienden te maken. En bladplanten kunnen bovendien geluid in de tuin brengen en dat versterken.

Habitus

Welke bijdrage de bladplanten aan de tuin leveren, valt of staat met het vakmanschap en de creativiteit van de ontwerper en hovenier. Zij moeten bij het combineren behalve met de attentiewaarde immers ook rekening houden met de habitus van de plant. Belangrijk daarbij is de dichtheid van het bladerdek en de bladstand.

De dichtheid van het bladerdek bepaalt de transparantie. Van een plant met sterk ingesneden of samengesteld blad kan dan ook niet bij voorbaat gesteld worden dat deze als geheel ook transparant oogt. Kijk maar eens naar Acanthus spinosus of Rodgersia aesculifolia. Zij zijn zeker niet transparant te noemen.

De bladstand is vooral van belang voor de beleving van het blad en de plant en hoe de plant gecombineerd kan worden met andere planten. Vergelijk bijvoorbeeld de varensoorten Matteuccia (bekervaren) en Athyrium (vrouwtjesvaren) maar eens met elkaar. Zij hebben een vergelijkbare bladvorm, maar door de verschillen in bladstand oogt Matteuccia zeer statig ofwel stijf terwijl Athyrium veel losser van structuur is.

Blad en standplaats

Ook de beoogde standplaats is een belangrijke factor bij het maken van een beplantingsschema. Op een zonnige plek kan je bijvoorbeeld werken met soorten die klein, grijs of stekelig blad hebben. Deze eigenschappen worden namelijk geassocieerd met zon en warmte. Op een schaduwrijke plek zijn om dezelfde reden grootbladige en donkergroene planten meer op hun plek. Op die manier wordt de natuurlijke sfeer op de standplaats versterkt. Is de standplaats voldoende vochthoudend, dan kunnen grootbladige planten meestal zonniger staan. Soorten met bontgekleurd blad komen het best tot hun recht op standplaatsen in de lichte tot halfschaduw en zonder direct zonlicht. Bij direct zonlicht op het blad en als de bodem onvoldoende vochthoudend is, treedt vrij snel verbranding op van de lichtgekleurde delen. Voor purperkleurige bladplanten geldt juist dat een zonnige standplaats het beste is, want hoe minder zon hoe groener het blad.